พื้นที่เกาะในภาคใต้ของไทย ว่ากันว่าเป็นพื้นที่ยุทธศาสตร์ด้านพลังงานที่มีความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะความต้องการใช้ไฟฟ้าจากภาคท่องเที่ยว ซึ่งเป็นแหล่งรายได้หลักของคนในพื้นที่ ซึ่งมีมากกว่า 30% ของความต้องการใช้ไฟฟ้าทั้งหมด ในขณะที่การเข้าถึงพลังงานไฟฟ้าก็มีต้นทุนมากกว่าพื้นที่ปกติ รวมทั้งชุมชนในบางพื้นที่ก็ยังไม่สามารถเข้าถึงไฟฟ้าได้ 100% เรื่องราวของชาวเกาะยาว แหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของจังหวัดพังงากับความต้องการการใช้พลังงานไฟฟ้า มาพร้อมกับคำถามที่ว่า
“ชุมชนในพื้นที่เกาะใช้ชีวิตประจำวันกับพลังงานไฟฟ้าในปัจจุบันอย่างไร ?
เป็นไปได้ไหมที่จะมีทางเลือกที่ดีกว่าและสามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน ? ”
การส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมด้านพลังงานด้วยการเข้าถึงพลังงานไฟฟ้าทางเลือกใหม่ จึงน่าจะเป็นคำตอบ เป็นกุญแจสำคัญที่จะทำให้เกิดการบริหารจัดการพลังงานโดยภาคประชาชน ด้วยการบูรณาการ “พลังงาน” ปัจจัยสำคัญในการดำเนินชีวิตเข้ากับแผนงานพัฒนาชุมชน รวมทั้งขยายผลก่อให้เกิดเป็นเครือข่ายพลังงานชุมชนที่เข้มแข็ง ยั่งยืน ทั้งยังสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนที่ 7 (SDG7) ซึ่งเน้นการสร้างการเข้าถึงพลังงานสะอาดอย่างทั่วถึง ตลอดจนการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมขับเคลื่อนการผลิตและการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ
ขอชวนมาร่วมจุดประกายความคิดของความต้องการที่จะใช้ชีวิตอยู่กับพลังงานที่ “ยั่งยืน” ในแบบชาวเกาะยาว จากVDO series “อยู่ ยั่งยืน ยาว” ในตอน พลังงานสะอาดที่เกาะยาว
ก่อนอื่นเรามาทำความรู้จักเกาะยาวในหลายมิติจากปากคำของคนในพื้นที่ เจ้าหน้าที่หน่วยงานรัฐในชุมชน ว่าที่ร้อยตรีนริศ ฤกษ์ดี นายอำเภอเกาะยาว ท่านมีเรื่องเล่าของเกาะยาวในแง่มุมที่หลายคนอาจจะไม่เคย ได้ยินมาฟังมาก่อน
รู้จักเกาะยาว..หนึ่งใน14เกาะที่น่าเที่ยวของโลก
ไม่ธรรมดาเลยนะคะ เกาะยาวของไทยเรา ว่าที่ร้อยตรีนริศ ฤกษ์ดี นายอำเภอเกาะยาว ท่านเล่าให้เราฟัง เมื่อครั้งมีโอกาสไปพุดคุยกับท่านเรื่องของพลังงานไฟฟ้าบนเกาะยาวด้วยน้ำเสียงปลาบปลื้ม ท่านนายอำเภอรับตำแหน่งนายอำเภอเกาะยาวเป็นครั้งแรกมาช่วงระยะเวลาหนึ่ง และท่านก็ใช้ชีวิตรับราชการที่นราธิวาสมาตลอดสามสิบปี แต่ภูมิลำเนาของท่านก็เป็นคนท้ายเหมือง จังหวัดพังงานี่เอง ท่านเริ่มเล่าถึงบริบทพื้นที่ของอำเภอเกาะยาว เป็นข้อมูลสำคัญที่จะทำให้เราเห็นภาพของวิถีชีวิต ความเป็นอยู่ เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมของชาวเกาะยาว ที่จะสะท้อนภาพการใช้พลังงานไฟฟ้าของคนเกาะยาวได้อย่างชัดเจน
คำขวัญเกาะยาวที่เราทราบกันก็คือ
เกาะสามเมือง ลือเลื่องการท่องเที่ยว หนึ่งเดียวรังนก มรดกอันดามัน มหัศจรรย์น้ำทะเลจืด
- ท่านนายอำเภอนริศ อธิบายรายละเอียดให้ฟังเพิ่มเติมว่า เกาะสามเมือง ก็คือเกาะยาวอยู่ระหว่างจังหวัดกระบี่ จังหวัดพังงา และจังหวัดภูเก็ต
- ลือเลื่องการท่องเที่ยว เกาะยาวเป็นเกาะธรรมชาติยังสมบูรณ์ ที่น่าภาคภูมิใจก็คือ เกาะยาวติดหนึ่งใน14 เกาะที่น่าเที่ยวของโลก The worlds’s 14 most beautiful unspoiled islands จากการจัดอันดับเกาะงดงามของ Yahoo เมื่อปีพ.ศ. 2558
- หนึ่งเดียวรังนกก็เช่นเดียวกัน คือเกาะยาวยังมีรังนกนางแอ่นอยู่หรือนกอีแอ่น ซึ่งทำรายได้ให้กับเกาะยาวปีหนึ่งหลายร้อยล้าน
- ส่วนมรดกอันดามัน ก็คือ เกาะยาวยังมีธรรมชาติที่สมบูรณ์ เป็นมรดกดี ๆ ที่ถ่ายทอดไปสู่ลูกหลานในอนาคต
- มหัศจรรย์น้ำทะเลจืด ที่บ้านอันเป้าที่ปกติจะมีน้ำทะเลท่วมถึง แต่เมื่อน้ำทะเลลดลงเมื่อไหร่จะมีแอ่งน้ำอยู่หลากหลายแอ่ง เป็นแอ่งเล็กน้ำจะจืดสนิท กิน ดื่มได้สบายมาก ทั้งหมดนี้คือคำขวัญของเกาะ
“…อำเภอเกาะยาวมีทั้งหมด 44 เกาะ แต่มีเกาะที่คนอยู่อาศัยแค่ 2 เกาะเท่านั้นเอง คือ เกาะยาวน้อยและเกาะยาวใหญ่ คนเกาะยาวเป็นคนมุสลิมถึง 99% เลยนะครับ แล้วที่มาของประชาชนทั้งเกาะไม่เหมือนกัน ที่เกาะยาวน้อยจะเป็นมุสลิมที่มาจากจังหวัดกระบี่และจังหวัดตรัง ส่วนเกาะยาวใหญ่จะเป็นมุสลิมที่มาจากทางสตูลและลังกาวี นามสกุลจะเป็นตัวบอกว่าเป็นคนเกาะไหนเช่น คนที่เกาะยาวใหญ่ นามสกุลจะเป็นเรื่องของการเกษตร เช่น ไถนาดี กองข้าวเรียบ อะไรต่างๆ ส่วนคนเกาะยาวน้อยนามสกุลก็จะเป็นเรื่องการประมง เช่น เริงสมุทร ศรีสมุทร บุญสมุทร แยกออกเลยชัดเจนนะครับ ” ฟังแล้วน่าทึ่งใช่มั้ยคะที่เรื่องนามสกุลบอกที่มาของคนเกาะยาวได้ด้วย
“ ประชากรอำเภอเกาะยาว มีประมาณ 13,000 คนเป็นคนท้องถิ่น ประกอบด้วย 3 ตำบล 18 หมู่บ้าน เกาะยาวน้อย ตำบลเกาะยาวน้อยจะมี 7 หมู่บ้าน ส่วนเกาะยาวใหญ่ ตำบลเกาะยาวใหญ่มีอยู่ทั้งหมด 4 หมู่บ้าน ตำบลพรุในมี 7 หมู่บ้าน องค์กรบริหารส่วนท้องถิ่นก็มี 4 แห่ง เป็นเทศบาลตำบล 3 แห่งแล้วก็ อบต. 1 แห่ง
เมื่อก่อนผมเคยพูดเล่น ๆ ว่าเกาะยาวไม่มี 3 อย่างนะครับ หนึ่งคือ เกาะยาวทั้งเกาะ ทั้งอำเภอ ไม่มีวัด เนื่องจากเป็นมุสลิมใช่มั้ยครับ สอง เกาะยาวทั้งเกาะ ไม่มีไฟแดงขับรถได้โดยเสรี เหมือนกับว่าคนเกาะยาวมีวินัยเรื่องการจราจร สาม เกาะยาวไม่มีสุนัขนะครับ เมื่อก่อนสุนัขไม่มีบนเกาะเนื่องจากชาวบ้านเป็นมุสลิม แต่ปัจจุบันพวกคนงานพม่าที่เข้ามาทำงานก่อสร้างในพื้นที่เอาสุนัขมาเลี้ยง พอตอนกลับประเทศ เค้าไม่เอาไปด้วย ก็ทิ้งไว้บนเกาะยาว ตอนนี้เริ่มมีสุนัขบนเกาะบ้างแล้ว”
ผู้คนจิตใจดี อยู่อย่างปลอดภัย 100 %
นายอำเภอเล่าให้ฟังต่อถึงเรื่องมิตรใจไมตรีของชาวบ้าน และอาชีพการทำมาหากินของคนเกาะยาวใหญ่และเกาะยาวน้อย
“ ก็คล้าย ๆ กันครับทั้ง 2 เกาะ คือ ทำงานเรื่องประมง การเกษตรและการท่องเที่ยว แต่เกาะยาวใหญ่นั้นโดยพื้นที่ใหญ่เป็นสองเท่าของเกาะยาวน้อย ประชากรก็มากกว่าประมาณสองเท่า คนเกาะยาวส่วนใหญ่แทบจะมาทำงานที่บ้านตัวเองทั้งหมด ยกเว้นการประมงชายฝั่งนะครับ ประมงพื้นบ้าน การท่องเที่ยว บางทีก็ทำงานในธุรกิจโรงแรม หรือภาคการท่องเที่ยว หรือทำเรื่องการท่องเที่ยวด้วยตัวเอง เช่น มีรีสอร์ทของตัวเอง ทำ Homestay ของตัวเอง แล้วก็ทำการเกษตรคือทำนา ปลูกผักบ้างพอกิน พอขายบนเกาะ ไม่พอจำหน่ายภายนอก
นายอำเภอพูดเลยนะว่าอำเภอเกาะยาวเนี่ยนะ ทั้งเกาะยาวน้อยและเกาะยาวใหญ่เป็นอำเภอที่มีความปลอดภัยเกือบ100 %ก็ว่าได้ อาชญากรรม ฆ่ากันตาย การปล้นจี้ไม่มี เราสังเกตดูเมืองท่องเที่ยวไม่ต้องระบุที่ไหนที่อื่นแล้วกัน อาจจะมีปัญหาทำร้ายนักท่องเที่ยว ชิงทรัพย์นักท่องเที่ยว ก่อเหตุทำร้ายร่างกายนักท่องเที่ยวต่างๆ บ้าง แต่เกาะยาวไม่มี คนเกาะยาวเป็นคนใจดีงามมาก สามารถเดินคนเดียวไปไหนก็ได้ อย่างนายอำเภออยู่คนเดียวถีบจักรยานรอบเกาะไม่มีปัญหา ที่นี่ปลอดภัยมาก ชาวบ้านนิสัยดีน่ารัก เป็นคนมุสลิมที่น่ารักมากด้วยมิตรใจไมตรี คนเกาะยาวยิ้มแย้มแจ่มใส มีความเป็นกันเอง ยังเป็นสังคมแบบปฐมภูมิ พ่อแม่ลูกอยู่กันพร้อมหน้า รู้จักกัน สั่งสอน ห้ามปรามกันได้ รู้จักกันหมด ใครลูกใคร ใครหลานใคร ห้ามปรามกันได้ เป็นเกาะที่ค่อนข้างจะหายากแล้วที่ยังมีความรักใคร่กันแบบนี้”
นี่เป็นสิ่งที่ท่านนายอำเภอประทับใจผู้คนเกาะยาวมาก ท่านฝากชักชวนให้นักท่องเที่ยวมาเที่ยวเกาะยาวกันเยอะๆ รับรองว่าผู้มาเยือนต้องประทับใจเหมือนท่านอย่างแน่นอน
เสพความสงบ กับธรรมชาติสมบูรณ์ งดงาม
“ เกาะยาวเป็นเกาะที่ธรรมชาติสมบูรณ์ โดยเฉพาะเกาะยาวที่เห็นมากที่สุดคือนกเงือกนะ ใครจะรู้ว่านกเงือกจะอยู่บนเกาะยาว นกเงือกเป็นตัวชี้วัดหรือดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของป่า นกเงือกในประเทศไทยมี 13 สายพันธุ์ นกเงือกบนเกาะยาวของเราอยู่สายพันธุ์ที่ 13 เค้าเรียกนกแก็ก มีอยู่มากที่สุดบนเกาะยาว คนที่จะมาเกาะยาว เค้าต้องการมาดูเรื่องธรรมชาติ ไม่ได้มาสนุกเหรือเที่ยวเฮฮา แต่มาเพื่อพักผ่อนชาร์ตแบตเตอรี่ให้ตัวเองที่นี่ ที่เกาะยาวที่ดังมากคือฝรั่งเค้าจะบินตรงมาที่ภูเก็ตแล้วมาที่เกาะยาวพักผ่อนสักเจ็ดวันนั่งอ่านหนังสือ เดินเล่นเงียบๆครบเจ็ดวันบินกลับไปประเทศไปทำงานต่อเพราะเค้าไม่ต้องการความวุ่นวาย เพราะความวุ่นวายความเจริญเค้ามีมากกว่าเราอีกจริงมั้ยครับ เค้าต้องการความสงบครับ ถ้าใครมาเกาะยาวคือมาเสพความสงบพักผ่อนชาร์ตแบตเตอรี่ให้กับตัวเอง”
พลังงานสะอาดกับพื้นที่เกาะ
การท่องเที่ยวจึงเป็นภาคเศรษฐกิจที่สำคัญของเกาะยาวน้อยและเกาะยาวใหญ่ ด้วยเหตุนี้การใช้พลังงานไฟฟ้าของเกาะยาวส่วนใหญ่จึงเกี่ยวข้องกับภาคการท่องเที่ยว เมื่อหลายสิบปีก่อน ไฟฟ้าที่ใช้บนเกาะใช้การลากสายเคเบิ้ลใต้ทะเลมาจากภูเก็ต แม้ว่าจะมีไฟฟ้าใช้อย่างพอเพียงด้วยความเป็นเกาะการใช้ไฟฟ้าก็ไม่สะดวกเหมือนบนฝั่ง บางครั้งไฟดับหรือไฟตกในบางที่หรือบางรีสอร์ทที่อยู่ห่างไกล ด้วยระยะทางที่ห่างไกลทำให้ต้องลงทุนเดินสายต้นทุนสูงขึ้น
นายอำเภอนริศ ให้ความเห็นในเรื่องนี้ว่า “ไฟฟ้าที่มีชาวบ้านเค้าสะท้อนมา ก็คือคนที่อยู่ไกลเพื่อน ก็มีปัญหาเรื่องถ้าจะมีไฟฟ้าติดตั้ง ไฟฟ้าต้องขยายเขต ต้องใช้จ่ายสูง อันนี้ก็แนะนำชาวบ้านว่าให้ใช้พลังงานทางเลือก ใช้ไฟฟ้าทางเลือกบ้างหรือต่อสายใช้บ้านเพื่อนบ้างเพราะว่ามันลงทุนสูงมาก บ้านที่อยู่หลังเดียว สองหลัง แต่ห่างเพื่อนเป็นร้อยสองร้อยเมตรอะไรพวกนี้ก็มีปัญหาบ้าง” “ ถ้ามีพลังงานสะอาดหรือพลังงานทางเลือกมาใช้ในบางจุดที่ใช้ไฟไม่มากนัก เช่น ไฟส่องสว่างตามทางหรือตามบ้านในบางจุดก็ดีอย่างน้อยลดค่าใช้จ่ายเรื่องไฟฟ้าเพราะบางจุดควรจะมีแสงสว่างตลอดเส้นทาง หรือตามบ้านที่อยู่มืดๆถ้าเปิดไฟมันก็ใช้ไฟเยอะถ้าใช้พลังงานทางเลือกจะเซฟกว่าครับ ในพื้นที่ตอนนี้ก็มีชาวบ้านใช้โซลาร์เซลล์กันบ้างแล้ว ที่เห็นใช้ คือ ใช้กับอุปกรณ์เล็กๆ สูบน้ำที่ใช้ไฟฟ้าไม่มากนัก ใช้ติดไฟข้างบ้าน เค้านิยมกันเยอะเลยครับ ตอนนี้จุดที่ว่าใช้ไฟไม่มากแล้วก็จะให้สว่างทั้งคืน หรือใช้ตลอดกับเรือคนนิยมกันเยอะเลย เกาะยาวเราแดดดีมาก ร้อนแดดดี บนเกาะนี้ถ้าใช้พลังงานแดดน่าจะดีกว่า
ลงมือทำ ทำให้เห็น เกิดผลอย่างยั่งยืน
ก่อนจบการพูดคุยกัน เราถามว่าการส่งเสริมให้เกาะยาวน้อย เกาะยาวใหญ่ แล้วก็ทั้งอำเภอเป็นเกาะพลังงานสะอาด นายอำเภอมีความเห็นอย่างไรบ้าง ทำอย่างไรให้เกิดประโยชน์ต่อชุมชนอย่างยั่งยืน
“ นายอำเภอมีความคิด คือ หนึ่งไฟฟ้าของเกาะยาวส่วนใหญ่ทั่วถึงนะแต่ว่าบางทีก็ไปใช้บางที่มันก็สิ้นเปลืองเปล่าๆ นายอำเภอเห็นด้วยที่ว่าใช้ไฟฟ้าจากพลังงานทางเลือกในบางจุด จุดที่ไม่ควรใช้ไฟฟ้าทั่วไป กับการใช้งานในบ้านเล็กๆ น้อยๆ ต้องทำเป็นตัวอย่างให้เห็น สำคัญที่สุดคือการทำ เพราะว่าการพูดไม่สำคัญเท่ากับการทำให้เห็น ลองทำเป็นตัวอย่าง สาธิตให้เห็น ส่วนที่พลังงานแสงอาทิตย์หรือพลังงานทางเลือกมีประโยชน์แล้วก็เซฟงบประมาณระยะยาว นายอำเภอคิดว่าที่นี้น่าทำมากที่ยังยืนยันตลอดว่าที่นี่แดดดี แดดดีมากไม่อยากให้ทิ้งเปล่านะ พลังงานแสงอาทิตย์ แต่ต้องทำเป็นตัวอย่างให้ชาวบ้านเห็น อยากให้ชาวบ้านทุกคนใช้แสงอาทิตย์ที่เรามีทุกวัน ไม่ทิ้งไปโดยเปล่าประโยชน์ แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นถ้าคนเกาะยาวเห็นประโยชน์จริงๆ ต้องทำให้เห็น มีคำพูดหนึ่งที่ว่า เค้าฟังในสิ่งที่เราพูดแต่เค้าจะเชื่อในสิ่งที่เราทำมั้ย พูดไปเค้าไม่ค้านนะเค้ารับฟังแต่ถ้าให้เค้าฟังในสิ่งที่เราพูดและเค้าเชื่อในสิ่งที่เราทำ เราต้องทำให้เป็นตัวอย่างอันนี้ถึงจะดีที่สุด” นายอำเภอนริศทิ้งท้ายไว้อย่างหนักแน่น
ข้อมูลจากwww.yahoo.com
#เกาะพลังงานสะอาด#พลังงานสะอาดที่ทุกคนเข้าถึงได้#กองทุนพัฒนาไฟฟ้า
